از برجام تا نظم نوین جهان چند قطبی
بیست و یکم از برجام تا نظم نوین جهان چند قطبی
سیدسجاد طباطبایی، فعال رسانه در مطلبی در تلگرام نوشت:
بر اساس زمان بندی برنامه جامع اقدام مشترک معروف به برجام ۲۶ مهرماه امسال مصادف با سال دهم توافق و غروب مفاد اصلی آن همچون پایان محدودیت های هسته ای کشورمان همزمان با خاتمه قطعنامه ۲۲۳۱و لغو دایم تمام قطعنامه های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل مقابل کشورمان بود. مع الوصف، اقدام غیرقانونی سه کشور اروپائی برای سازوکار ماشه و برگرداندن تحریم های سازمان ملل قبل از فرا رسیدن انقضای آنها که با عدم پذیرش روسیه و چین بعنوان دو عضو دایم شورای امنیت همراه شد، شرایط بدیع و بی سابقه ای را درتاریخ سازمان ملل و تصمیمات شورای امنیت به وجود آورده است.
درچنین وضعیتی که دو عضو دایم شورای امنیت و اخیراً بالاتر از ۱۰۰ کشور عضو جنبش عدم تعهد به صراحت برگشت تحریم های سازمان ملل مقابل ایران را غیرمشروع دانسته و اعلام نمودند که از نظر آنها قطعنامه های مذکور همزمان با غروب برجام لغو شده است؛ سرنوشت پرونده هسته ای کشورمان، تحریم های بین المللی و حتی آینده نظم موجود جهانی که تبلور آنرا در منشور ملل متحد آژانس بین المللی انرژی اتمی و معاهداتی همچون NPTمی بینیم از چند منظر قابل بررسی و تحلیل است:
۱. پرونده هسته ای کشورمان از شروع دهه ۸۰ درآژانس و سپس در اواسط این دهه در شورای امنیت سازمان ملل تبدیل به یک موضوع امنیتی شده و برجام درصدد بود تا درانتهای سال دهم این پرونده را از دستورکار شورای امنیت و شورای حکام آژانس خارج کرده و اصطلاحاً از وضعیت امنیتی به وضعیت عادی بازگرداند. در شرایط فعلی با خاتمه یافتن قطعنامه ۲۲۳۱ مدیرکل آژانس دیگر دستورالعملی برای گزارش دهی درباب تعهدات برجامی ایران به شورای حکام ندارد، لیکن کماکان درباب موضوعات ادعایی جدید تولید گزارش خواهدنمود.
توقف این روند و خارج شدن ایران از دستورکار شورای حکام آژانس از یکی از دو مسیر حل و فصل موضوعات باقیمانده (که به علت رویکرد سیاسی آژانس دور از دسترس است) و خروج ازNPTخواهد بود؛ چونکه در صورت پایان حضور ایران در NPTآژانس دیگر صلاحیتی برای بازرسی تأسیسات هسته ای کشورمان و گزارش دهی درباب اجرای توافق پادمان نخواهد داشت. در شورای امنیت سازمان ملل نیز باتوجه به عدم اجماع اعضاء شورا و خصوصاً اعلام صریح چین و روسیه و بر مبنای خاتمه قطعنامه های قبلی شورا و عادی تلقی شدن پرونده هسته ای ایران، ادامه شرایط امنیتی سازی پرونده که نیازمند احیای سازوکار اجرای قطعنامه های پیشین و درصورت استنکاف ایران، صدور قطعنامه های تنبیهی بیشتر و شدیدتر است با مانع وتوی دو عضو دایم شورای امنیت مواجه خواهد بود.
۲. باز اعمال مؤثر تحریم های سازمان ملل نیز بر روی بنای دو ستون اصلی متکی است. ستون اول احیای سازوکار اجرای تحریمها در سازمان ملل همچون تشکیل مجدد کمیته تحریم ایران و انتصاب پنل کارشناسی اجرای تحریم هاست، از آن جایی که تصمیم گیری ها در کمیته تحریم( همچون تامین بودجه کمیته) نیازمند اجماع همه اعضا بوده و تمدید مأموریت پنل کارشناسی اجرای تحریم نیز که وظیفه گزارش دهی درباب اجرای تحریمها توسط کشورهای دنیا را بر عهده دارد نیازمند تصویب قطعنامه در شورای امنیت است؛ درنتیجه مخالفت و وتوی روسیه و چین بر اساس موضع رسمی و اعلامی این دو کشور، در عمل فرایندهای مذکور را متوقف و بی اثر خواهدنمود.
ستون دوم به رسمیت شناختن تحریمها و اجرای آن توسط کشورهای دنیاست که باتوجه به عدم همراهی دولت های همسو همچون روسیه، چین، پاکستان و الجزایر در شورای امنیت و همین طور کشورهای عضو جنبش عدم تعهد( که عمده سهم تجارت خارجی کشورمان را شامل می شوند) با اقدام سه کشور اروپائی و آمریکا برای برگرداندن تحریمها، از هم اینک اعمال مؤثر تحریمها را با چالش و تردید جدی مواجه کرده است.
۳. در بعد بین المللی، جمیع اقدامات انجام شده توسط کشورهای ناهمسو با غرب، برای مشروعیت زدایی از اقدام تصمیم سیاسی شورای امنیت سازمان ملل برای برگرداندن تحریم های ایران واجد ملاحظه مهم دیگری نیز هست. باید متذکر شد که روسیه و چین در ماه های اخیر اراده جدی خودرا برای گذر از نظم موجود و نمادهای آن همچون سازمان ملل متحد در قالب کوشش برای ایجاد چارچوب های بین المللی جایگزین علنی کرده اند. شی جی پینگ رئیس جمهوری چین در اجلاس سپتامبر ۲۰۲۵ پیمان شانگهای صراحتاً اعلام نمود که کشورش به دنبال جایگزینی برای نظم غربی محور موجود بوده که با ترویج اصول، برابری زمینه ای برای توزیع عادلانه قدرت جهانی فراهم آورده و به کاهش سلطه یک جانبه کمک نماید و پوتین نیز در همین اجلاس علاوه برتأکید بر احیای چندجانبه گرایی، مصادیقی همچون کوشش برای افزایش استفاده از ارزهای ملی برای جدا شدن از دلار و ایجاد بستر امنیتی سیاسی برعکس الگوی اروپا محور را برشمرد.
پس از آن نیز شاهد ایستادگی این دو کشور در مقابل شورای امنیت سازمان ملل بعنوان اصلی ترین ابزار حفظ نظم غربی محور در موضوع سازوکار ماشه و پرونده هسته ای ایران بودیم. با مرور آن چه گفته شد حال در مقابل این سوال قرار داریم که اگر ایران و شکایتش از شوروی سابق به شورای امنیت در سالیان دهه ۱۹۴۰ و بعد از جنگ جهانی دوم جرقه جنگ سرد بین آمریکا و شوروی را شعله ورکرد و تحولاتی را رقم زد که به نظم فعلی مبتنی بر سلطه غرب منتج شد، آیا امروز نیز موضوع ایران و شورای امنیت مجدد آغازی برای ایجاد نظم جدید ولی این دفعه مبتنی بر چندجانبه گرایی خواهد شد؟
*بازنشر مطالب شبکه های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و فقط جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه ها منتشر می شود.
در وضعیت فعلی با خاتمه یافتن قطعنامه ۲۲۳۱ مدیرکل آژانس دیگر دستورالعملی برای گزارش دهی درباب تعهدات برجامی ایران به شورای حکام ندارد، لیکن کماکان درباب موضوعات ادعایی جدید تولید گزارش خواهدنمود.
توقف این روند و خارج شدن ایران از دستورکار شورای حکام آژانس از یکی از دو مسیر حل و فصل موضوعات باقی مانده (که به سبب رویکرد سیاسی آژانس دور از دسترس است) و خروج ازNPTخواهد بود؛ چراکه در صورت پایان حضور ایران در NPTآژانس دیگر صلاحیتی برای بازرسی تأسیسات هسته ای کشورمان و گزارش دهی درباب اجرای توافق پادمان نخواهد داشت. ستون اول احیای سازوکار اجرای تحریم ها در سازمان ملل همچون تشکیل مجدد کمیته تحریم ایران و انتصاب پنل کارشناسی اجرای تحریم هاست، از آن جایی که تصمیم گیری ها در کمیته تحریم( همچون تأمین بودجه کمیته) نیازمند اجماع همه اعضا بوده و تمدید ماموریت پنل کارشناسی اجرای تحریم هم که وظیفه گزارش دهی درباب اجرای تحریم ها توسط کشورهای دنیا را بر عهده دارد نیازمند تصویب قطعنامه در شورای امنیت است؛ درنتیجه مخالفت و وتوی روسیه و چین بر مبنای موضع رسمی و اعلامی این دو کشور، در عمل فرایندهای مذکور را متوقف و بی اثر خواهدنمود.
ستون دوم به رسمیت شناختن تحریم ها و اجرای آن توسط کشورهای دنیاست که با عنایت به عدم همراهی دولت های همسو همچون روسیه، چین، پاکستان و الجزایر در شورای امنیت و همچنین کشورهای عضو جنبش عدم تعهد( که عمده سهم تجارت خارجی کشورمان را شامل می شوند) با اقدام سه کشور اروپایی و آمریکا برای برگرداندن تحریمها، از هم اینک اعمال مؤثر تحریم ها را با چالش و تردید جدی مواجه کرده است.
۳. شی جی پینگ رئیس جمهور چین در اجلاس سپتامبر ۲۰۲۵ پیمان شانگهای صراحتاً اظهار داشت که کشورش بدنبال جایگزینی برای نظم غربی محور موجود بوده که با ترویج اصول، برابری زمینه ای برای توزیع عادلانه قدرت جهانی فراهم آورده و به کاهش سلطه یک جانبه کمک کند و پوتین هم در همین اجلاس علاوه برتأکید بر احیای چندجانبه گرایی، مصادیقی همچون تلاش برای افزایش استفاده از ارزهای ملی برای جدا شدن از دلار و ایجاد بستر امنیتی سیاسی برعکس الگوی اروپا محور را برشمرد.
پس از آن هم شاهد ایستادگی این دو کشور در مقابل شورای امنیت سازمان ملل به عنوان اصلی ترین ابزار حفظ نظم غربی محور در مبحث سازوکار ماشه و پرونده هسته ای ایران بودیم.
این مطلب بیست و یکم را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان قرن بیست و یکم در مورد این مطلب