اصلاح باورهای نادرست راهی به سمت ولایتمداری بصیرت مندانه است

به گزارش بیست و یکم به نقل از ایسنا، دکتر سید محمد مقیمی، رئیس دانشگاه تهران روز چهارشنبه ۱۴ تیر ماه ۱۴۰۲ در جشن غدیر که با حضور برخی از دانشگاهیان در تالار علامه امینی دانشگاه تهران برگزار شد، با تبریک عید سعید غدیر خم، ضمن اشاره به این که «ولایت» کلیدی ترین مفهوم در واقعه غدیر است، خاطرنشان کرد: واقعه غدیر فقط متوقف به یک مقطع تاریخی نیست که بگوییم پیامبر (ص) از حج برگشتند و امام علی ضد السلام را به عنوان ولی و جانشین خود تعیین کردند، عده ای به آن تمکین نکردند و در ارتباط با گذشته است؛ بلکه این یک جریان و نهضتی است که از آن مقطع تاریخی آغاز می شود و تا زمان ما امتداد دارد و حتما به نسل های آینده هم منتقل خواهد شد. از این رو نیاز است که یک تفسیر درستی از این واقعه بسیار سرنوشت ساز داشته باشیم.
وی با تاکید بر اینکه غدیر یک نهضت ادامه دار تا به امروز است، اظهار داشت: امروز هم که ما در این مقطع حساس قرار داریم، اساسا روایت غدیر با همان شدت و اهمیت بعد از رحلت نبی مکرم اسلام، دارای اهمیت و جایگاه بالایی است. اجماع مفسران بر این است که آیه های «ولایت»، «اکمال» و «تبلیغ» به ولایت امام علی (ع) و واقعه مهم جانشینی اشاره دارد. همچنین احادیث بسیار زیادی در منابع اهل سنت به تبیین این جایگاه پرداخته اند که در جای خود قابل بررسی است و اندیشمندان مختلف به بحث و بررسی پیرامون آن پرداخته اند.
دکتر مقیمی افزود: آنچه که برای حکومت اسلامی و نظام سیاسی مهم می باشد، این است که ولایت به عنوان یک شیوه حکومت تلقی شده است، هم در زمان نبی مکرم اسلام و هم در زمان ما که در دوران غیبت ظاهری امام معصوم ضد السلام به سر می بریم. البته ما اعتقاد داریم حضرت ولی عصر (عج) ناظر به اعمال و کردار ما هستند و حتما دست و ید با کفایت آن حضرت، نظام جمهوری اسلامی ایران و همه کسانی که در راه رضای خداوند گام برمی دارند و تلاش می کنند را مدیریت می کند.
استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران ضمن اشاره به این که ولایت فقیه امتداد ولایت پیامبر (ص) و ائمه اطهار علیهم السلام است، عنوان کرد: وقتی صحبت از ولایت خداوند متعال می شود که در بحث در ارتباط با هدایت تکوینی بیان می شود، تا ولایت پیامبر اکرم (ص) و ولایت امام علی (ع) و سایر ائمه معصومین (ع) و در امتداد آن، ولایت فقیه که در زمان غیبت امام معصوم است و در قالب ولایت تشریعی مورد توجه قرار می گیرد، مقوله مهم و بسیار مفصلی است که می طلبد در مجال خود به بحث گذاشته شود. آنچه که مسلم است، حضرت امام خمینی رضوان الله ضد، به عنوان نظریه پرداز و بنیانگزار نظام جمهوری اسلامی ایران اعتقادشان بر این است که ولایت مطلقه فقیه در امتداد ولایت رسول الله (ص) است.
وی خاطرنشان کرد: مبحث ولایت هم دارای پشتوانه دینی است و هم سیره عقلا بر این صحه می گذارد. ولایت از مهم ترین اصول اسلام است و شیوه حکومت اسلامی بر پایه ولایت است. اگر می خواهیم راه سعادت مادی و معنوی را طی بکنیم نیاز به ولی داریم و چاره ای جز تبعیت از فرامین اولیای الهی نیست. از نظر عقلانی هم هر اجتماع و زندگی جمعی نیاز به یک هدایتگر دارد. در نظام های اجتماعی مختلف، عناوین مختلف و صلاحیت های متفاوتی را برای این هدایتگر ذکر کرده اند، ولی آنچه که در نظام سیاسی اسلام مطرح می شود، ولی به عنوان مجرای فیض الهی، نظام اجتماعی را مدیریت می کند.
دکتر مقیمی در ادامه سخنان خود، بصیرت را به عنوان یک شاخص مهم در ولایت مداری و ولایت پذیری برشمرد و عنوان کرد: اگر ما می خواهیم واقعه غدیر را گرامی بداریم، باید به عنوان یک فرد ولایت مدار نقش آفرینی نماییم و ولایت پذیری داشته باشیم، و مهم ترین شاخص و مولفه ای که به آن نیاز داریم، بصیرت است؛ و این بصیرت هم دو بال و دو بعد دارد که باید به آن دقت نماییم. یک بعد ولایتمداری بصیرانه، بصیرت دینی است که مبتنی بر معرفت قلبی و درونی است و بر پایه تقوا و تعبد بنیان گذاشته شده است و بعد دوم بصیرت، بحث در ارتباط با شناخت نظری، ذهنی و فکری و قدرت تحلیل است که بایستی ابناء بشر در ارتباط با ولی داشته باشند تا بصیرت جامع و کامل حاصل شود.
وی افزود: متاسفانه هم در فضای اجتماعی صدر اسلام و هم در دوره معاصر شاهد می باشیم که افراد جامعه اسلامی به سبب بصیرت تک بعدی در ولایت پذیری، گرفتار رفتارهای افراطی و تفریطی در تبعیت از ولایت می شوند؛ بگونه ای که برخی فقط با بال معرفت دینی و تعبد و عبادت، نقش ولایت پذیری خود را ایفا می کنند. این افراد گاهی اوقات گرفتار رفتارهای افراطی می شوند و با وزیدن نسیمی، مکتب غدیر را کج اندیشانه تفسیر می کنند. در تاریخ اسلام از صدر تاکنون شاهد نمونه های فراوانی از انحرافات رفتاری این گروه و نافرمانی از ولایت آنها بوده ایم. خوارج که افرادی متعبد بودند، اما فاقد بصیرت شناختی و تحلیلی بودند، نه تنها تعبدشان بکارشان نیامد، بلکه سرنوشت ناخوشایندی برایشان رقم زد و با دیدن قرآن های سر نیزه شامیان، گرفتار تردید شدند و در مقابل ولی خدا ایستادند. برخی هم بدون توجه به معرفت دینی و شناخت درونی، فقط می خواهند از طریق شناخت نظری، فکری و ذهن تحلیل گر، نقش ولایت پذیری خود را ایفا نمایند که این دسته از افراد هم گرفتار اشتباه می شوند و ولایت پذیری آنها بگونه ای رقم می خورد که شاهد تفریط هایی در تعاملات خود در ارتباط با ولایت هستند.
دکتر مقیمی در ادامه سخنان خود به عوارض بصیرت تک بعدی پرداخت و اظهار داشت: فقدان جامعیت در بصیرت، منجر به شکل گیری باورهای نادرست و غلط در ولایتمداری می شود که من این باورها را در قالب پنج مورد دسته بندی می نمایم.
ایشان در ادامه به آسیب شناسی انواع باورهای نادرستی که به دنبال ناکافی و جامع نبودن بصیرت در افراد شکل می گیرد پرداخت و عنوان کرد: اولین باور نادرستی که به خاطر نقصان در دو بال بصیرت در افراد ایجاد می شود، این است که برخی افراد گاهی اوقات گرفتار این اشتباه می شوند که ولایت پذیری را صرفاً مبتنی بر قدرت قانونی و سلسله مراتب سازمانی حاکم مستقر مورد ارزیابی قرار می دهند. در منظومه فکری اکثریت اهل تسنن یک دیدگاهی وجود دارد که می گوید کسی که حاکم مستقر است ولو اینکه صلاحیت ولی بودن و ولایت را ندارد، ما مکلف هستیم از او اطاعت نماییم. البته این باور در برخی از افراد جامعه ما وجود دارد و تبعیت از ولی را این گونه توجیه می کنند که ما از ولایت فقیه اطاعت می نماییم به سبب این که جامعه به رفاه و آسایش برسد و نظم و انضباط حاکم باشد. این گونه افراد، به مجرای فیض الهی بودن ولی اعتقاد و باور ندارند و بر اساس بصیرت شناختی و تحلیلی خود، به تبعیت از ولایت روی می آورند. قاعدتاً این ولایت پذیری، یک ولایت پذیری عمیقی نیست و با یک نسیمی گرفتار نوسان می شود.
وی اظهار داشت: اعتقاد دارم اگر دو بال بصیرت به صورت توأمان برای فرد فراهم باشد، به جای تکیه بر قدرت صرفاً قانونی ولی، پذیرش قدرت مرجعیت ولی مبتنی بر بصیرت دینی و همچنین ولایت پذیری توأم با ولایت شناسی مبتنی بر بصیرت شناختی و تحلیلی حاصل می شود. در طول تاریخ اسلام افرادی را داشته ایم که فقط خواسته اند با تعبد و عبادت تابع ولی باشند؛ اینها نتوانستند به سرمنزل مقصود برسند و مهم ترین نمونه های این باور غلط را می توان در جنگ صفین مشاهده نمود که در زمان ولایت مولای متقیان چون ولایت شناسی عمیقی نداشتند، با یک نسیمی یک دفعه عقایدشان دگرگون شد؛ به این دلیل که ولایت شناسی لازم را نداشتند و نوع نگاه شان به ولی، یک نگاه قانونی و سلسله مراتبی بود و به سبب فقدان بصیرت شناختی و تحلیلی، شناخت لازم از قدرت مرجعیت ولی خدا نداشتند و آن را نادیده گرفتند؛ درحالیکه در ولایت پذیری اثربخش، ما باید نگاهمان مبتنی بر قدرت مرجعیت ولی باشد و این مساله ای است که باید فردی که از ولی خود تبعیت می کند، اعتقاد راسخ داشته باشد که شخص ولی «مجرای فیض الهی» است و این هم متضمن این است که قبل از آن واقعاً به این نتیجه برسد که این فردی که می خواهد مجرای فیض الهی باشد، صلاحیت های لازم را برای ولایت دارد. متاسفانه می بینیم که گاهی اوقات این رویکردها وجود ندارد و نمی خواهیم یا نمی توانیم دو بال بصیرت را به صورت توأمان برای ولایت پذیری فراهم نماییم، ازاین رو گرفتار خطای رفتاری می شویم. از این رو برای جلوگیری از رخدادهای چنین باور اشتباهی، باید جایگاه ولایت را فراتر قدرت قانونی بدانیم و بر صلاحیت شخصی و قدرت مرجعیت ولایت متمرکز شویم.
رئیس دانشگاه تهران عنوان کرد: دومین باور نادرست در ولایتمداری این است که گاهی ولایت پذیری را به معنای «بله قربان گو بودن» یا اصطلاحاً به «عمل نوکرصفتانه» تعبیر می کنند. در صورتی که در نظام اسلامی، نوع رابطه با ولایت فقیه، حالت بله قربان گویی و نوکرصفتانه نیست. اعتقاد دارم مفهوم «امتثال امر» واژه ای مناسب برای تبیین این رابطه است. امتثال امر یعنی اینکه فرد به خاطر تکلیف شرعی و برای قرب الهی است که از ولایت اطاعت می کند، نه در قالب خصوصیت نوکرصفتانه یا بله قربان گو بودن. رابطه با ولی، رابطه ارباب رعیتی نیست؛ بلکه اطاعت از ولی خدا که مجرای فیض الهی است، به دنبال اعتقاد راسخ به او و برای عمل به تکلیف الهی و شرعی و رسیدن به قرب الهی صورت می گیرد.
وی افزود: باور نادرست سومی که منجر به نقصان در ولایتمداری می شود و در نتیجه عدم بصیرت کافی شکل می گیرد، این است که برخی ولایت پذیری را از نوع رابطه «مجتهد –مقلد» تفسیر می کنند؛ در صورتی که نوع رابطه ولی با افراد تحت ولایت از نوع رابطه «امام- امت» است که شهید سلیمانی نمونه بارز آن است. در رابطه «مجتهد- مقلد» یک رابطه یک طرفه برقرار می شود؛ مجتهد فتوایی را صادر می کند و مقلد بی چون و چرا باید آن را بپذیرد. اما در رابطه «امام – امت» کاملا وضعیت فرق می کند، بگونه ای که ولایت و ولایتمداری دارای نقش دوطرفه هستند. در ولایت پذیری بصیرت مندانه، افراد به جای بله قربان گو بودن، امتثال امر ولایت می کنند و اطاعت از رهبر را تکلیف شرعی دانسته و با انگیزه قرب الهی انجام می دهند و در عین حال به جای اینکه باری بر دوش ولایت باشند، با رشدیافتگی خود باری را از دوش ولی برمی دارند، همان گونه که شهید سلیمانی ولایتمداری نمونه بود و رهبر عزیزمان فرمودند ایشان خود صاحب مکتب بود که این مبین اوج رشد یافتگی این سردار عزیز بود.
نویسنده کتاب «رهبری اخلاص مدار؛ جوهره مکتب شهید سلیمانی» خاطرنشان کرد: شهید سلیمانی در ولایت پذیری نمونه بود و بله قربان گو نبود، او فردی نبود که رابطه مجتهد - مقلد را داشته باشد. همان گونه که رهبر عزیزمان فرمودند ایشان خود صاحب مکتب بود. ازاین رو رابطه شهید سلیمانی و مقام معظم رهبری، همان رابطه امام و امت است؛ یعنی نوع رابطه بگونه ای نیست که پیرو انسان نابالغی باشد و اطلاعاتش ناچیز باشد. بلکه پیروان، راشدون و انسان های بالغ و رشدیافته هستند و با ابتکارات خود، فرامین ولایت را به بهترین نحو اجرایی می سازند و در مواقع لازم، اطلاعات مناسب و ایده های خود را با ولایت در میان می گذارند.
وی در توضیح باور اشتباه چهارم عنوان کرد: نکته و باور چهارم اشتباه در ارتباط با ولایت پذیری این است که گاهی اوقات فکر می نماییم شرط لازم و کافی تحقق اهداف جامعه اسلامی موفقیت آمیز ولایت اولیای الهی، منحصر به ولی است. یعنی نقصهای موجود را به عملکرد ولی نسبت بدهیم. این باور غلط ناشی از نادیده گرفتن اهمیت پیروان و نقص در ولایتمداری مردمان است. به عبارت دیگر، این باور را این گونه باید اصلاح نمود که برای تحقق حکومت اسلامی کارآمد، عنصر دومی هم با عنوان پیروان و ولایتمداران موثر و اثربخش باید در کنار ولایت قرار بگیرند.
وی اضافه کرد: در طول تاریخ فقط امام علی (ع) و امام حسن (ع) در یک دوره محدودی فرصت حکومت پیدا کردند و بقیه ائمه بزرگوار ما این فرصت را پیدا نکردند. با توجه به این باور غلط نمی توانیم بگوییم که این عدم توفیق در ارتباط با ائمه بوده است؛ بلکه دلیل این عدم توفیق این است که بستر لازم که مهم ترین آن پیروان ولایتمدار است، به اندازه کافی گرد ائمه بزرگوار جمع نشدند. پیروانی مانند مالک اشتر، مقداد و عمار که در زمان امام علی ضد السلام بودند، به جای اینکه باری بر دوش رهبر و ولی باشند، باری از دوش رهبر بر می داشتند. اما در زمان ائمه و ولی خدا که پیروان، باری را از دوش ولی بر نمی دارند، مشخصه راشدون را ندارند و صاحب مکتب نیستند، قاعدتاً بستر و امکان تحقق ولایت فراهم نمی شود و ما شاهد تحقق ولایت به معنای واقعی نخواهیم بود. از این رو اگر عدم توفیق بروز می کند، منحصر به شخص ولی نیست. از این رو شرط تحقق ولایت پذیری و ولایتمداری این است که ما انسان هایی را پرورش دهیم که بتوانند همپای ولایت حرکت کنند که خوشبختانه با انقلاب شکوهمند اسلامی در دوره معاصر تا حدود زیادی ولایتمداری با ولایت الهی قرین شده اند.
رئیس دانشگاه تهران در توضیح باور اشتباه پنجم عنوان کرد: گاهی وقتی صحبت از ولایت فقیه به عنوان امتداد دهنده ولایت معصومین و ولایت رسول مکرم اسلام می شود و یا به قول حضرت امام (ره) تمام شئوناتی که رسول الله (ص) برای اداره امور جامعه داشتند، ولی فقیه هم دارد، برخی امکان دارد خرده بگیرند و این باور اشتباه شکل بگیرد که شأن پیامبر (ص) کجا و شأن یک غیرمعصوم کجا؟ لازم است بدانیم که هیچگاه هیچ یک از علما و کسانی که راجع به نظریه ولایت فقیه اظهارنظر کرده اند، نظرشان این نیست که از نظر شخصیت، شأن ولی فقیه همتراز با رسول مکرم اسلام باشد؛ ازاین رو اساسا شأن و شخصیت رسول اکرم (ص) و ائمه معصومین علیهم السلام نسبت به فرد غیرمعصوم کاملا فاصله زیادی دارد، اما شأنیت یکسان در اختیارات، نقش و وظیفه در اداره امور جامعه است که مابین ولی فقیه و ائمه معصومین علیهم السلام هیچ تفاوتی نمی نماید. برای اداره جامعه چه در زمان پیامبر (ص) و چه در زمان معاصر، ولی و کسی که هدایت جامعه را با توجه به اصولی که در اصول دینی ما مشخص شده است برعهده دارد، همان نقش و وظایف پیامبر اکرم (ص) را بر عهده دارد. در واقع شأن و شخصیت اولیای الهی در دوره غیبت امام معصوم ضد السلام متفاوت می باشد و هیچ گاه نمی شود شخصیت ولی فقیه را با ائمه معصومین مقایسه کرد.
دکتر مقیمی در آخر عنوان کرد: ما باید تلاش نماییم در این دوره ای که به سر می بریم، اگر بخواهیم از بحران های جهان معاصر به سلامتی و با موفقیت عبور نماییم، باید اصل امامت به عنوان اصل اساسی در دین مبین اسلام و مذهب تشیع را مبنا قرار دهیم و بصیرت مندانه و با پرهیز از باورهای نادرست، ولایتمداری را در توده های مردم تقویت نماییم.
رونمایی از نسخه گویاسازی شده خطبه غدیر به زبان های ایتالیایی، فرانسه و انگلیسی
به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، نسخه های گویاسازی شده خطبه غدیر به زبان های ایتالیایی، فرانسه و انگلیسی همزمان با جشن غدیر با حضور دکتر سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران، دکتر مهدی فکور معاون پژوهش و فناوری، دکتر فاطمه ثقفی رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، حجت الاسلام والمسلمین محمد تنها معاون نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران و با حضور ویژه حجت الاسلام سید حسین موسوی بخاتی، معاون تعلیم و تربیت بسیج مردمی عراق (حشدالشعبی) رونمایی شد.
زینب عبدالحسنی گوینده فارسی، ندا فاضلی گوینده عربی، دکتر زینب رضوان طلب گوینده فرانسوی، فریماه نظری گوینده ایتالیایی و دکتر هادی آذری گوینده انگلیسی خطبه غدیر در فرآیند تولید نسخه های گویاسازی شده خطبه غدیر هستند که با محوریت استودیو رسانه کتابخانه مرکزی انجام شده است.