مصاحبه تفصیلی مهر با معاون فناوری وزیر علوم؛
راه اندازی دهکده های فناوری در ۱۰ استان
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم از طریق اندازی دهکده فناوری و نوآوری کشاورزی در ۱۰ استان اطلاع داد و اظهار داشت: درحال تدوین آئین نامه ای برای تحقق فرمان سال در وزارت علوم هستیم.
خبرگزاری مهر -گروه دانش و فناوری؛ مهتاب چابک: ایجاد معاونت فناوری و نوآوری در وزارت علوم، یکی از برنامه های وزیر علوم به مجلس شورای اسلامی بود که آذرماه سال قبل سازمان امور اداری استخدامی با راه اندازی آن موافقت کرد؛ این معاونت که با اهداف مهمی همچون «توسعه فناوری و نوآوری با نگاهی تحول گرایانه و مسأله محور»، «زمینه سازی برای حرکت کشور در مرزهای فناوری و نوآوری»، «توسعه دیپلماسی فناوری و نوآوری» و «بسترسازی برای رسیدن کشور به مرجعیت علمی و فناورانه» به وجود آمده مأموریت های ویژه ای چون تسهیل گری و بهبود ساختارهای زیست بوم فناوری با محوریت دانشگاه ها و پارک های علم و فناوری را پیگیری می کند. مأموریت هایی که باتوجه به نامگذاری شعار سال به نام «تولید، دانش بنیان؛ اشتغال آفرین» از جانب رهبری پر رنگ تر می شوند و سهم این معاونت جدید را در نقش آفرینی در حوزه فناوری بیشتر خواهند کرد.
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی ابتدایی سال ۱۴۰۱ با تاکید بر حرکت قاطع به سمت اقتصاد دانش بنیان، عنوان کردند: «باید دانش را پایه و زمینه اقتصاد کشور قرار داد و بنگاه های اقتصاد دانش بنیان را افزایش دهیم چون که منافع زیادی برای کشور و برای اقتصاد کشور خواهد داشت».
از آنجایی که تأکیدات رهبری بر دو مبحث اساسی «دانش بنیانی» و «تولید» رسالت سنگین تری را بر عهده وزارت علوم و مجموعه های علمی و دانشگاهی زیرمجموعه آن می گذارد، بر آن شدیم که بمنظور تشریح طرح ها، برنامه ها و ایده های این وزارتخانه در حوزه فناوری و به خصوص درباره شعار سال با دکتر علی خیرالدین، معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم مصاحبه مشروحی داشته باشیم؛ تاکید این معاونت بر پژوهش های بنیادی، کاربردی و توسعه ای در دانشگاه ها که قابلیت تبدیل به فناوری و رفع نیازهای کشور را داشته باشد، حاکی از آنست که تغییر رویکرد در امتداد شعار سال شروع شده است.
به گفته معاون وزیر علوم یکی از مأموریت های ویژه این معاونت از جانب دولت، تدوین بخشنامه ای تحت عنوان «فرمان سال» است که برپایه آن سایر معاونت های وزارت علوم باید برنامه های خویش را در امتداد تحقق شعار سال به لحاظ کمی و کیفی به این معاونت اعلام کنند.
هشدار درباره مواجهه با دانش بنیان های بیکار در آینده، نظارت بر تولید محصولات پارک های علم و فناوری، تعارض قانونی در فعالیت دانش بنیانی اساتید دانشگاه و اجرای طرح هایی چون گرنت فناوری، دستیار فناوری، طرح ملی ترویج کارآفرینی، راه اندازی سامانه نان (نظام ایده ها و نیازها) و راه اندازی پردیس های خصوصی و تخصصی همچون مواردی بود که دکتر خیرالدین در این جلسه درباره آنها توضیح داد.
مشروح گفتگوی خبرگزاری مهر با معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم را در ادامه می خوانید.
*آقای دکتر به عنوان سوال نخست می خواهم اشاره ای به شعار مهم سال، برنامه و نقش معاونت تازه تأسیس فناوری و نوآوری وزارت علوم برای افزایش سهم دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، واحدهای فناور و شرکت های دانش بنیان از تحقق شعار سال داشته باشم...
یکی از اهداف معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم، گسترش و فرهنگ سازی گفتمان فناوری و نوآوری در سطح کشور است که سال جاری مزین شده است به فرمان رهبری در خصوص سال «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین»؛ از ین جهت، یکی از مهم ترین مباحث، در نظر گرفتن تولیدی است که هم مبتنی بر دانش باشد و هم مبتنی بر نیاز کشور تا از این راه، جایگاه ایران اسلامی روز به روز در عرصه بین المللی تقویت و تبدیل به یک الگوی موفق و مطلوب برای سایر کشورها بخصوص جهان اسلام شود.
نباید از یاد برد که زایش و رویش واحدهای فناور و شرکت های دانش بنیان از دانشگاه ها شروع می شود؛ به عبارت دیگر، "سطوح آمادگی فناوری" (TRL) شامل ۹ سطح می شود که در سطح اول، ایده شکل می گیرد و در سطح چهارم این ایده به یک نمونه آزمایشگاهی تبدیل می شود؛ غالب این فرآیند در دانشگاه ها اتفاق می افتد؛ به جهت اینکه بتوانیم در سطوح آمادگی، فناوری بالاتر شرکت های فناور و دانش بنیان داشته باشیم، باید در دانشگاه ها و پژوهشگاه ها سرمایه گذاری کنیم؛ در این جهت تاکیدمان بر روی پژوهش های بنیادی، کاربردی و توسعه ای است که قابلیت تبدیل به فناوری و رفع نیازهای کشورمان را داشته باشد. بدین سبب یکی از برنامه های جدی معاونت فناوری و نوآوری در وزارت علوم، ایجاد تعامل میان دانشگاه ها، پارک های علم و فناوری، پژوهشگاه ها و مراکز آموزش عالی است و در واقع به دنبال آن هستیم این ارتباط را تقویت و مستمر نماییم.
برای این منظور در معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم، طرح هایی همچون: دستیار فناوری، تور فناوری، گرنت فناوری، طرح ملی ترویج کارآفرینی، پسادکتری نوآوری، تشویق و تسهیل ایجاد مراکز کارآفرینی و نوآوری، مراکز رشد، پردیس های فناوری و نوآوری و پارک های علم و فناوری در دانشگاه ها، دستگاه های دولتی و بخش خصوصی ایجاد پردیس های فناوری و نوآوری تخصصی ملی و بین المللی، مهارت آموزی فارغ التحصیلان دانشگاه ها، پشتیبانی از ایجاد قطب های فناوری و نوآوری در پژوهشگاه ها و تغییر بخشنامه ارتقای اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، تابحال عملیاتی و اجرا شده اند.
همچنین درحال تدوین بخشنامه ای برای تحقق اهداف شعار سال هستیم که ان شاءالله به زودی در دولت عرضه و تصویب شود.
*درباره این بخشنامه توضیحات بیشتری عرضه دهید. از نظر محتوایی چه خصوصیت هایی دارد و چه اهدافی را دنبال می کند؟
عنوان این بخشنامه «حمایت از فرمان سال» است و معاونت های وزارت علوم باید برنامه های خویش را به لحاظ کمی و کیفی مطرح کنند؛ به صورت مثال باید در این بخشنامه دقیقا ذکر شود که مراکز رشد چقدر باید افزایش یابند. در این بخشنامه بر ایجاد و گسترش پردیس های فناوری و نوآوری خصوصی، پردیس های دانشگاهی و دستگاهی و پردیس های فناوری و نوآوری بین المللی تاکید ویژه ای شده است.
* برنامه شما جهت راه اندازی پردیس های بین الملل و خصوصی چیست؟ این مراکز چه کارکردهایی دارند.
ما معتقدیم آن اتفاقی که برای دانشگاه رخ داد، نباید در حوزه فناوری رخ دهد؛ یعنی نباید به این سمت برویم که بدون حساب و کتاب این مراکز را ایجاد نماییم و پس از چند سال بگوییم باید ساماندهی شوند. بدین سبب تاکید ما در حوزه فناوری، حرکت برپایه آمایش فناوری و پتانسیل منطقه ای است. در واقع نظام تعریف شده ما از «جز به کل» شکل گرفته است؛ یعنی ابتدا باید در دانشگاه مرکز کارآفرینی و نوآوری ایجاد شود، بعد از آن مراکز رشد و در نهایت پردیس های فناوری و نوآوری ایجاد شوند؛ تاکید بر این است که پردیس ها با مشارکت پارک علم و فناوری استان راه اندازی شوند. بعد از آن که دانشگاه تجربه راه اندازی پردیس را پیدا کرد و با اصول حاکم بر پارک های علم و فناوری آشنا شد، بتواند پارک علم و فناوری دانشگاهی را تأسیس کند.
یکی از مشکلاتی که تا پیش از روی کار آمدن دولت مردمی با آن رو به رو بودیم، نداشتن پارک علم و فناوری تخصصی بوده است؛ برپایه مطالعه و پایش انجام شده در مجموعه معاونت فناوری و نوآوری، چین بیشتر از ۴۰۰ پارک تخصصی در زمینه شیمی و پتروشیمی دارد، در صورتیکه در ایران پارک تخصصی در حوزه شیمی نداشته ایم. بدین سبب یکی از برنامه های جدی معاونت، ایجاد پارک ها و پردیس های خصوصی و تخصصی است که بر مبنای آن ۲۰ درصد سرمایه و زیرساخت توسط دولت و مابقی از راه بخش خصوصی تأمین خواهد شد.
البته یکی از مشکلاتی که در پارک های علم و فناوری وجود دارد، کافی نبودن زیرساخت مناسب و نبود اراضی کافی است که تأمین آن هزینه های زیادی خواهد داشت، اما میتوان از پتاسیل های موجود بخصوص در بخش خصوصی استفاده نمائیم البته یکی از مشکلاتی که در پارک های علم و فناوری وجود دارد، کافی نبودن زیرساخت مناسب و نبود اراضی کافی است که تأمین آن هزینه های زیادی خواهد داشت، اما میتوان از پتاسیل های موجود بخصوص در بخش خصوصی استفاده نمائیم.
در همین راستا به صورت مثال اخیراً در خراسان رضوی با آستان قدس پردیس «سلامت ثامن» را شکل دادیم که این پردیس هم اکنون افتتاح شده و شرکت های دانش بنیان در حوزه سلامت در این پردیس مستقر خواهند شد.
الگوی این پردیس ها این است که بخش خصوصی فضا و امکانات می آورد و پارک های علم و فناوری با معرفی شرکت های فناور، خلاق و دانش بنیان از مزایا و معافیت های مختلفی بهره مند خواهند شد.
* تمرکز معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم در بخش خصوصی بیشتر به کدام حوزه ها معطوف است؟
نخست در «حوزه سلامت» ورود کرده ایم؛ دوم، در مبحث «امنیت غذایی» که در امتداد آن با وزارت جهاد کشاورزی تفاهم نامه ای منعقد شده و به دنبال آن در ۱۰ استان، «دهکده فناوری و نوآوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی» ایجاد و یا درحال راه اندازی است.
سوم، استفاده از پتانسیل و ظرفیت شهرک های صنعتی و زیرساخت های آنهاست؛ از ین جهت، تفاهم نامه دیگری با وزارت صمت منعقد شد که با کمک و همکاری یکدیگر، قادر به افزایش مطلوبیت فعالیت شرکت های فناور و دانش بنیان شویم. چهارم، بهره گیری از پیشتازان صنایع و در کل بخش خصوصی برای ایجاد پردیس های صنعتی و فناوری در زمینه های تخصصی فعالیت آنها بوده است. برای نمونه در استان فارس، با مشارکت پارک علم و فناوری فارس، یک پردیس تخصصی در ارتباط با تولید لوله های کامپوزیتی به راه افتاده است. به هر روی، ورود و استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی امری بی بدیل در موفقیت گفتمان فناوری و نوآوری کشور خواهد بود.
*آ قای دکتر صحبت از پارک ها به میان آمد، سوال اساسی من درباره عملکرد پارک های علم وفناوری است، انتقاداتی نسبت به عملکرد پارک ها مطرح می شود در خصوص این که تعدادشان زیاد است اما خروجی شأن آنگونه که باید نیست و به صورت مثال بعضاً یک استارت آپ خوب از دل آنها بیرون نمی آید، حتی سال قبل می شنیدیم برخی پارک های علم و فناوری به جای تولید محصول مبتنی بر تکنولوژی و دانش، در حوزه رمز ارز فعالیت دارند، حتما شما نظارتی بر عملکرد پارک ها دارید اما چگونه می خواهید در سالی که به نام تولید دانش بنیان نام گذاری شده کاری کنید که تولید در مراکز کیفی تر باشد و شاهد تولید فناوری در سطوح بالاتر باشیم؟
ابتدا بگذارید آماری در مورد پارک ها عرضه بدهم که حقیقتاً قابل دفاع است؛ ما در سطح کشور ۴۹ پارک علم و فناوری، ۲۴۶ مرکز رشد و ۱۰ هزار و ۷۰۰ واحد فناور داریم؛ از این تعداد پارک، ۱۱ پارک دانشگاهی و ۴ پارک دستگاهی یا وزارتخانه ای هستند. حدود هزار و ۷۰۰ شرکت دانش بنیان در پارک های وابسته به وزارت علوم مستقر هستند و حدود ۱۵ درصد واحدهای فناور، دانش بنیان شده اند.
در ابتدای سال ۱۴۰۰ در پارک های علم و فناوری، ۶۵ هزار شغل به وجود آمده بود که این آمار در اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ به ۹۰ هزار شغل افزایش پیدا کرد. یعنی طی یکسال با همت شرکت های فناور و دانش بنیان با افزایش ۴۰ درصدی اشتغال در پارک های علم و فناوری روبرو بوده ایم. میزان صادرات و سودآوری ارزی به کشور هم باتوجه به شرایط حاکم قابل قبول بوده، هر چند نیازمند همت بیشتر همه نهادهای مرتبط هستیم.
نکته مهم دیگر نظارت های مستمر و سرزده معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم از شرکت های فناور و دانش بنیان مستقر در پارک های علم و فناوری است؛ افزون بر این، مرکز نظارت و ارزیابی این وزارتخانه هم پایش مستمری بر فعالیت پارک ها دارد. به عبارت دیگر، از آنجائیکه این شرکت ها در محیط پارک های علم و فناوری مستقر شده اند نظارت و پایش دقیقی بر آنها حاکم است.
این در حالی است که سامانه های موجود در این معاونت به صورت ماهانه گزارش هایی را از پارک ها و شرکت های مستقر دریافت می کنند و در صورت مشاهده انحراف در اطلاعات، ورود می کنند. نهادهای نظارتی برون سازمانی هم همواره در این مهم به ما یاری رسانده اند. باتوجه به این آمار، عملکرد پارک ها عملکرد مثبتی بوده است. البته بعد از ارزیابی های ماهانه و سالانه شرکت های فناور و دانش بنیان، بعضی از آنها به سبب عملکرد نامطلوب از مجموعه پارک خارج می شوند.
بر اساس آخرین آمار موجود، خروج از پارک های علم و فناوری به سبب عملکرد نامطلوب از یک سو و از طرف دیگر به سبب موفقیت آن واحد یا شرکت که در اصطلاح "خروج موفق" گفته می شود، در مجموع نزدیک به ۵ درصد طی یک سال بوده است.
* تاکید شما بر تولید و اقتصاد دانش بنیان بود، سوال بعدی ما هم در همین زمینه است؛ آقای دکتر در بحث تولید انبوه و رسیدن به اقتصاد دانش پایه در یکسال اخیر پارک ها چه نقشی ایفا کردند و برنامه شما برای افزایش سهم آنها در تحقق شعار سال چیست؟
در زمینه تولید، پارک های علم و فناوری در بخش های مختلف آی تی، آی سی تی، هوش مصنوعی، پزشکی و انرژی کارهای بسیار خوبی داشته اند؛ به صورت مثال واحدهای فناور و دانش بنیان مستقر در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان دستگاه رادیوتراپی، سی تی اسکن و … می سازد. سبب مباهات است که واحدهای فناور و دانش بنیان ما تولیدی را پیگیری می کنند که مبتنی بر دانش و نیاز کشور است. البته نباید از موانع و مشکلات پیش روی واحدهای فناور و دانش بنیان کشور غافل شویم.
مثلاً فرد محصولی را ساخته اما برای گرفتن مجوز در راهروها سرگردان است و این افراد بعد دو سه سال کار را رها می کنند. فکر می کنم سال جاری یکی از کارهای جدی که باید انجام دهیم، این موانع را برطرف نماییم
*چه موانعی؟
از یک سو یک اقتصاد نفتی و سنتی داریم که با اقتصاد دانش بنیان مقابله می کند؛ از طرف دیگر جوانان ما ایده های خوبی دارند و محصولی تولید می کنند اما وقتی می خواهند به تولید انبوه برسند، به صورت مثال نقدینگی ندارند، نکته دوم وجود قوانین دست و پاگیر و ضد و نقیض است و شاهد بروکراسی های پیچیده ای هستیم. مثلا فرد محصولی را ساخته اما برای گرفتن مجوز در راهروها سرگردان است و این افراد بعد دو سه سال کار را رها می کنند. فکر می کنم سال جاری یکی از کارهای جدی که باید انجام دهیم، رفع موانع است.
مثال خیلی ساده این است که به اعضای هیأت علمی تمام وقت، تاکید می شود که نباید در بیرون از دانشگاه کار انتفاعی انجام دهند اما از آن طرف می گوئیم باید شرکت دانش بنیان ایجاد کنند. یا این که عضو هیأت علمی، شرکتی تأسیس می کند و برای معافیت مالیاتی به سازمان امور مالیاتی می رود اما در آنجا قوانین را هزار جور تفسیر می کنند. البته خوشبختانه با تصویب "قانون جهش تولید دانش بنیان" خیلی از موانع مدیریت خواهند شد؛ مثلا در ماده ۱۴ این قانون آمده است که دانشگاه ها می توانند یک شرکت تأسیس کنند یا سرمایه گذاری و درآمدزایی کنند، در صورتیکه قبلاً این گونه نبوده است.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از وزارت علوم خواسته که وزارت علوم جهت بررسی بیشتر قانون جهش تولید و نحوه ی اجرای آن نماینده ای معرفی نماید و بنده به عنوان نماینده معرفی شده ام. این قانون حدود ۱۷-۱۸ بخشنامه دارد و باید تمامی ماده های قانونی آنکه مربوط به وزارت علوم و دانشگاه ها و پارک های علم و فناوری است، با دقت بررسی شود و برخی هم احتیاج به اصلاح و تغییر دارد. این قانون ماده ای دارد که برپایه آن پارک ها می توانند اراضی خویش را واگذار کنند که بند بسیار مهمی است، یا این که اگر بخش خصوصی در پارک ها ساختمانی بسازد، سند اعیانی به شرکت داده می شود.
بزرگان این حوزه به این نتیجه رسیده اند که این حوزه بیشتر بحث فرهنگی دارد؛ یعنی ما تعداد زیادی هم شرکت تأسیس نماییم اما از نظر فرهنگی زیرساخت ها را ایجاد نکنیم، موفق نخواهیم شد. همه می گوئیم باید حمایت نماییم اما موقع خرید محصول به سمت دانش بنیان ها نمی رویم. خداروشکر در طول این مدت با همت افراد دخیل، زیست بوم و اکوسیستم فناوری و نوآوری در کشور تا حدود زیادی تکمیل شده است.
*اخیراً سامانه جدیدی تحت عنوان سامانه نان راه اندازی شده، این سامانه مقرر است حلقه واسط دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و نهادهای علمی باشد و تمامی سامانه های موازی با آن یکپارچه شود، درباره این سامانه جزئیات بیشتری در اختیار مخاطبان علمی ما قرار دهید.
سامانه نظام ایده ها و نیازها (نان) زمینه ای برای ارتباط نیازهای مختلف با تحقیقات و مراکز تحقیقاتی کشور بوده و متخصصان می توانند نیازهای خویش را در حوزه ها و سطوح مختلف اجتماعی و صنعتی در این سامانه ثبت کنند. به عبارت دیگر، هدایت ظرفیت پژوهشی کشور در جهت حل مسائل و رفع نیازهای جامعه و تکمیل زنجیره پژوهش، فناوری و نوآوری توسط این سامانه صورت می گیرد. این سامانه در امتداد تحقق فرمان سال، محصولات و نیازهای شرکت ها را معرفی می کند، تولید بر مبنای نیاز جامعه و صنعت را شکل می دهد و حتی امکان برگزاری دوره های آموزشی مهارت محور را تسهیل می کند. در این طرح نه تنها دانشگاهیان، بلکه آحاد جامعه علمی می توانند نیازهای فناورانه و نوآورانه و هم ایده های خویش را ثبت کنند.
از آنجایی که در این سامانه نیازها برپایه منطقه جغرافیایی و موضوعی وارد می شود، نقشه جامع نیازهای فناورانه و نوآورانه کشور را بدست خواهیم آورد. این سامانه در "پایگاه استنادی علوم جهان اسلام" (ISC) شکل گرفته است. تمامی نیازها در سامانه نان نمایه و به افراد گواهی داده می شود. تابحال قریب به ۴ هزار و ۸۰۰ نیاز و ۱ میلیون و ۷۵۰ هزار طرح و ایده در این سامانه وارد شده است.
در خصوص سامانه نظام ایده ها و نیازها (نان) دو مصوبه قانونی داریم؛ نخست این که شورای عالی انقلاب فرهنگی در اسفند ماه گذشته طی مصوبه ای برای یکپارچه سازی سامانه ها و احصای نیازها و ایده های پژوهشی و فناوری، به وزارت عتف مأموریت داد که این سامانه را پیاده سازی کند. همینطور بر مبنای بند ه تبصره ۹ قانون بودجه سال ۱۴۰۱، شرط استفاده از یک درصد اعتبار دستگاه های اجرایی در حوزه پژوهشی، منوط به ثبت نیازها در سامانه نان است.
در قالب طرح «گرنت فناوری» بین ۲۰ تا ۹۰ میلیون تومان به پژوهشگران اعطا می نماییم که آنرا هم به سامانه نان وصل کرده ایم؛ به عبارتی یک نوع سرمایه گذاری به وجود آمده که اگر یک عضو هیأت علمی نیازی را به کمک دانشجوی خود در سامانه انتخاب و پایان نامه و یا رساله دکتری را برپایه آن تعریف کند، از راه گرنت و یا صندوق پژوهش و فناوری حمایت خواهند شد همینطور در چارچوب طرح «گرنت فناوری» بین ۲۰ تا ۹۰ میلیون تومان به پژوهشگران اعطا می نماییم که آنرا هم به سامانه نان وصل کرده ایم؛ به عبارتی یک نوع سرمایه گذاری به وجود آمده که اگر یک عضو هیأت علمی نیازی را به کمک دانشجوی خود در سامانه انتخاب و پایان نامه و یا رساله دکتری را برپایه آن تعریف کند، از راه گرنت و یا صندوق پژوهش و فناوری حمایت خواهند شد. در فاز اول این طرح، ۲۰ دانشگاه، ۱۰ پژوهشگاه و ۱۰ پارک علم و فناوری وارد فاز اجرایی شده اند.
* در دوره ی جدید هدایت پژوهشگاه ها به سمت پژوهشها و توسعه فناوری های مساله محور و تقاضامحور (نسل جدید پژوهشگاه ها) پیگیری می شود؛ ذیل این سیاست طرح های ایجاد قطب های فناوری و نوآوری (هاب)، آینده نگاری و ترسیم رهنگاشت فناوری های آینده و تحول آفرین، دفاتر مالکیت فکری و انتقال فناوری در معاونت فناوری و نوآوری دنبال می شود؛ کدام یک از این طرح ها به مرحله اجرا رسیده است؟
باید برنامه ای در سه بخش برای دانشگاه ها، مراکز آموزشی، پژوهشی، تحقیقاتی و پارک های علم و فناوری داشته باشیم که به بعضی از آنها اشاره شد. پژوهشگاه های ما علیرغم امکانات بسیار اما آنگونه که نیاز است به کارگیری نشده اند، بدین سبب پیشنهاد ما این بود که پژوهشگاه ها را به قطب فناوری و نوآوری تبدیل نماییم.
برای نمونه پژوهشگاه ها شتاب دهنده های تخصصی ایجاد کنند و به شکلی هاب فناوری و نوآوری (قطب) شوند.
*یعنی میتوان اظهار داشت که در ماه های آتی پارک های علم و فناوری محلی برای تربیت استارت آپ های تخصصی باشند؟
بله دقیقا. مثلا پژوهشگاه مواد و انرژی، هاب فناوری در این بخش و متولی کار باشد؛ پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی مأموریت راه اندازی پارک علم و فناوری پتروشیمی شود. بعضی از مراکز پژوهشی مانند پژوهشگاه ژنتیک یا پژوهشگاه تربیت بدنی مراکز رشد خوبی دارند و دنبال این هستند که پردیس فناوری و نوآوری تأسیس کنند و پس از آن تبدیل به قطب شوند. ما ۱۸ پژوهشگاه ملی داریم و می توانیم ۱۸ قطب فناوری داشته باشیم.
*همین اواخر بحث بین المللی شدن پارک ها و ایجاد پردیس های بین المللی مطرح گردیده است، بیشتر در این رابطه توضیح دهید.
ما در ارتباط با مباحث تعاملات بین المللی مدت هاست کار را آغاز نموده ایم؛ برپایه بررسی هایی که انجام دادیم، متوجه شدیم که پارک ها کمتر دراین زمینه وارد شده اند و زیرساخت کافی ندارند.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کار را به خوبی آغاز نموده و ما هم وارد شدیم و تعاملات خوبی در حوزه فناوری با ارمنستان، عراق، ترکیه، بوسنی، روسیه و چین آغاز نموده ایم. از طرفی درصدد راه اندازی پارک بین المللی هزار هکتاری در استان تهران و درحال پیگیری برای جایابی آن هستیم.
* آقای دکتر کارکرد این پارک بین المللی که به آن اشاره کردید، چیست؟
یکی از مشکلات مهمی که شرکت های فناور و دانش بنیان دارند این است که تولید دارند اما قدرت فروش ندارند. در همین راستا به دنبال این هستیم که در کشورهای مورد نظرمان پردیس مشترک فناوری و نوآوری بین المللی راه اندازی نماییم تا به فروش محصولات ما کمک شود؛ این مساله از جانب اتاق تجاری با محوریت وزارت علوم و صندوق نوآوری و شکوفایی درحال پیگیری است.
* اخیراً گزارش کاملی در مورد طرح دستیار فناوری (کارآموزی دانشجویان در واحدهای فناور)، جزئیات طرح و نحوه ی اجرای آن در خبرگزاری مهر انتشار یافت، از آخرین وضعیت اجرایی شدن این طرف بفرمائید. تا این لحظه چه تعداد از دانشجویان برای حضور در این طرح اعلام آمادگی کرده اند و چه تعداد تفاهم نامه منعقد شده است؟
تاکنون قریب به ۹ هزار و ۵۰۰ دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی برای حضور در این طرح ثبت نام کرده اند؛ همینطور ۹۰۰ شرکت دانش بنیان دراین زمینه مبادرت به عقد قرار کرده اند و ۱۷۵ تفاهم نامه بین پارک ها و دانشگاه ها امضا شده است. به نظر من طرح دستیار فناوری بسیار ایده جالبی است به شرطی که حمایت شود. با این طرح چندین مشکل برطرف خواهد شد؛ نخستین مسئله این است که با مهارت آموزی به دانشجویان انگیزه می دهد، چونکه در خلال آن دانشجویان به مدت ۶ ماه در شرکت های فناور و دانش بنیان مستقر در پارک ها ضمن تحصیل، مشغول به کار می شوند و حقوق هم دریافت می کنند؛ از طرفی نیاز شرکت ها به نیروی انسانی متخصص هم رفع خواهد شد. برپایه این طرح به دانشجویان کارشناسی ماهیانه یک میلیون تومان، دانشجویان کارشناسی ارشد ۲ میلیون تومان و دانشجویان دکتری ۳ میلیون تومان پرداخت خواهد شد.
*چند پارک علم و فناوری برای اجرای این طرح درگیر شده اند؟
همه پارک ها و صندوق های پژوهش و فناوری در این برنامه وارد شده اند؛ مثلا دانشگاه تربیت مدرس اعلام نموده بیشتر از هزار شرکت متقاضی در این طرح اعلام آمادگی کرده اند. نکته مهم این است که دانشجویان پس از ۶ ماه، می توانند جذب آن مجموعه و یا مشتاق ایجاد یک کار فناورانه شوند. مهمتر این که ما با این طرح، ارتباط بین پارک های علم و فناوری و دانشگاه ها را برقرار کرده ایم. در رابطه با بار مالی طرح، چندین جلسه با معاونت علمی و فناوری داشتیم و برای اجرای آن در مرحله اول حدود ۲۴ میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم که بخشی از آنرا ما تأمین کردیم و معاونت علمی هم قول تأمین اعتبار ۵۰ درصدی را داده است.
*همزمان با ایجاد معاونت فناوری و نوآوری در وزارت علوم، برخی انتقادات بر موازی کاری این ساختار با معاونت فناوری و نوآوری ریاست جمهوری صورت گرفت، شما برای عدم تداخل برنامه های این معاونت با معاونت علمی بخصوص در زمینه فعالیت ها و محصولات دانش بنیان چه تدابیر و اقداماتی لحاظ کرده اید؟
وظایف معاونت علمی پشتیبانی از شرکت های دانش بنیان، ارزیابی و اعطای مجوز به این شرکتها است، اما مجوز راه اندازی پارک های علم و فناوری و مراکز رشد را وزارت علوم می دهد؛ بدین سبب "زایش و رویش واحدهای فناور و شرکت های دانش بنیان" با وزارت علوم است.
پس واحدهای فناوری که ابتدا شکل می گیرند در دانشگاه ها ایجاد می شوند؛ بدین سبب سطوح فناوری پایین با وزارت علوم است و در ادامه اما خروجی ما ورودی دانش بنیان ها می شود.
چندین جلسه با دوستان معاونت علمی داشتیم و به این نقطه مشترک و مشخص نائل آمدیم که وظایف و تکالیف هر کدام چیست و چگونه با تعامل جایگاه علم و فناوری را در کشورمان بیشتر از پیش ارتقا دهیم. ما از هر نهاد یا شخصی که در این عرصه کار کند، استقبال می نماییم.
*در مسیر کارهای مبتنی بر تکنولوژی و راه اندازی مراکز و شرکتهای مختلف و جدید مبتنی بر تکنولوژی و دانش هشدارهایی مطرح می شود در خصوص غفلت از کیفی گرایی به دنبال توجه به افزایش کمی. چه پاسخی برای این دست نگرانی ها دارید؟
بله. نگرانی هایی دراین زمینه وجود دارد؛ ببینید هم اکنون چگونه در مقابل فارغ التحصیلان بیکار قرار گرفته ایم. معلوم است که اگر بی حساب و کتاب جلو برویم چند سال آینده در مقابل یک سری شرکت فناور و دانش بنیان بیکار و متوقع قرار می گیریم که واقعاً چالش زا خواهد بود. بدین سبب در این قسمت حساسیت ویژه ای باید به خرج داد؛ نمی گردد فقط تعداد، ملاک باشد. دیدگاه بنده اقتصاد دانش بنیان است نه شرکت دانش بنیان. اقتصاد دانش بنیان مفهوم گسترده تری دارد که تولید و موارد دیگری را شامل می شود.
به طور مثال فرد شرکتی دارد و به دنبال این است که عنوان دانش بنیانی بگیرد؛ چون عنوان لوکسی دارد و می تواند برخی معافیت ها و مزایا را هم بدست آورد. باید در ارزیابی این شرکت ها دقت شود. ما اخیراً پیشنهادی داشتیم که خوشبختانه به تأیید معاونت علمی هم رسید که برپایه آن پارک های علم و فناوری در ارزیابی واحدهای فناور خود، شرکت های نوع سه را به معاونت علمی معرفی کنند تا فرآیند بررسی دانش بنیانی آنها تسریع شود. باید توجه داشت که از آن طرف هم نمی گردد برای دانش بنیان شدن شرکت ها محدودیت ایجاد کرد و به صورت مثال بگوییم در یکسال فقط به ۲۰ شرکت مجوز داد، بدین سبب باید این تعادل حفظ شود.
*دی ماه ۱۴۰۰ اعلام نموده بودید اجرای طرح حکمرانی یکپارچه فناوری های نرم در کشور و هم چاره اندیشی برای اشتغال کوتاه مدت همراه با توانمندسازی فارغ التحصیلان علوم انسانی و هنر دانشگاه ها، از طرح های مهم درحال تدوین در وزارت علوم است؛ هم اکنون این طرح ها در چه مرحله ای قرار دارند؟
ما به دنبال نوآوری باز هستیم؛ یعنی این که از پتانسیل های بخش های مختلف استفاده کنیم؛ ما تیم قوی داریم ولی تشکیلات زیادی نداریم و دنبال این هم نیستیم که آنرا گسترش دهیم. اغلب برنامه هایی که در معاونت فناوری و نوآوری درحال اجراست، با کمک متخصصان و کارشناسان خبره بیرون سازمانی اما با راهبری معاونت فناوری و نوآوری طراحی شده اند.
به طور مثال در بحث فناوری های نرم، وزارت علوم تفاهم نامه ای با جهاد دانشگاهی دارد و ما پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی را به عنوان قطب قرار داده ایم و تاکید شده مباحث مربوط به فناوری نرم با این پارک پیش رود.
به دلیل اهمیت این حوزه برنامه های مختلف و مطلوبی را طراحی نموده ایم اما جزئیات بیشتر در این زمینه را انشاالله به زودی اعلام خواهیم کرد.
*به عنوان سوال پایانی در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ چقدر اعتبار برای معاونت فناوری، پشتیبانی از پارک های علم و فناوری و مراکز رشد و تأسیس پردیس های فناوری و پشتیبانی از مناطق محروم در زمینه فناوری و نوآوری پیشبینی شده است؟
خوشبختانه با پیگیری بسیار زیادی که انجام دادیم، ۷۰۰ میلیارد تومان برای پشتیبانی از پارک های علم و فناوری، مراکز رشد و دانشگاه ها در نظر گرفته شد.۳۰۰ میلیارد تومان دیگر هم برای پشتیبانی از پهنه ها و نواحی ویژه فناوری اختصاص یافت.
این مطلب بیست و یکم را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب